Hệ sinh thái chuyển đổi số - Vai trò của Trường đại học
Có thể nói chuyển đổi số (CĐS) không chỉ là xu hướng công nghệ mà đã trở thành động lực chính để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Với Việt Nam, nơi doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs) chiếm hơn 90% tổng số doanh nghiệp, câu hỏi đặt ra là: ai sẽ hỗ trợ SMEs trong hành trình số hóa? Câu trả lời nằm ở các trường đại học – những tổ chức vừa đào tạo nguồn nhân lực, vừa sở hữu tiềm lực nghiên cứu và sáng tạo.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy, nhiều trường đại học ở Việt Nam vẫn còn “đứng ngoài” mối quan hệ hợp tác với doanh nghiệp. Việc này khiến đào tạo bị tách rời khỏi thực tiễn, nghiên cứu chưa đến được thị trường, và cơ hội đổi mới sáng tạo bị bỏ lỡ. Bài viết này phân tích vai trò then chốt của đại học trong hệ sinh thái CĐS, đồng thời đưa ra các mô hình hợp tác và ví dụ quốc tế để tham khảo.
1. Vì sao kết nối đại học – doanh nghiệp là trụ cột của hệ sinh thái CĐS?
Nếu coi hệ sinh thái CĐS như một “cỗ máy”, thì doanh nghiệp chính là “động cơ vận hành” còn trường đại học là “bộ phận điều khiển thông minh” cung cấp năng lượng tri thức và con người. Sự thiếu vắng kết nối khiến cỗ máy này hoạt động rời rạc: doanh nghiệp thiếu nhân lực, trường đại học thiếu đầu ra thực tiễn.
- Nguồn nhân lực số: Doanh nghiệp cần nhân sự được trang bị kỹ năng số như dữ liệu, an ninh mạng, AI. Nhưng nếu chương trình học không gắn kết thực tế, sinh viên ra trường thường “lạc hậu” so với nhu cầu.
- Ứng dụng tri thức: SMEs khó tự đầu tư nghiên cứu, nhưng nếu có thể “mượn” năng lực nghiên cứu của đại học, họ sẽ nhanh chóng tiếp cận giải pháp mới.
- Hệ sinh thái đổi mới: Khi hai bên hợp tác, sinh viên – giảng viên – doanh nghiệp có thể cùng tham gia, biến trường đại học thành một “trạm trung chuyển đổi mới”.
Ví dụ: Ở Anh, Cardiff và Newcastle University hợp tác với Hartree Centre xây dựng SME Engagement Hubs, nơi doanh nghiệp nhỏ có thể tiếp cận AI và siêu máy tính – những công nghệ mà nếu tự đầu tư, họ không bao giờ đủ khả năng .
2. Các hình thức hợp tác phổ biến trên thế giới
Để hình dung rõ hơn, có thể phân nhóm hợp tác đại học – doanh nghiệp thành nhiều cấp độ. Đây không chỉ là “sinh viên đi thực tập” mà là sự gắn kết toàn diện từ nghiên cứu đến thương mại hóa.
- Hợp tác nghiên cứu & phát triển (R&D): Doanh nghiệp và trường cùng triển khai các dự án về AI, dữ liệu lớn, IoT. Ví dụ: University of South Australia hợp tác với doanh nghiệp STEM để phát triển các giải pháp số hóa công nghiệp .
- Đồng xây dựng chương trình đào tạo: Doanh nghiệp tham gia thiết kế chứng chỉ hoặc cung cấp khóa học thực tiễn. Coursera – ban đầu từ Stanford – đã hợp tác với Google, IBM, Meta để phát triển các chứng chỉ nghề nghiệp toàn cầu, tiếp cận 136 triệu người học .
- Chia sẻ cơ sở vật chất: Đại học mở cửa phòng thí nghiệm, trung tâm nghiên cứu, hệ thống máy chủ để doanh nghiệp khai thác. Điều này vừa tăng hiệu quả đầu tư, vừa mang lại cơ hội thực hành cho sinh viên.
- Khởi nghiệp & vườn ươm số: Trường đại học phối hợp doanh nghiệp lập vườn ươm, tổ chức chương trình tăng tốc cho startup. Tại Đức, chương trình “Mittelstand 4.0” kết nối hàng nghìn SMEs với startup để học các phương pháp như design thinking, agile .
- Chuyển giao công nghệ & thương mại hóa: Những nghiên cứu hàn lâm không còn nằm trên giấy mà được ứng dụng thành sản phẩm. Utrecht University (Hà Lan) hợp tác với doanh nghiệp tư vấn để triển khai chiến lược số hóa quản trị, cải thiện trải nghiệm sinh viên .
3. Bài học từ các chương trình hỗ trợ SMEs
Ở Việt Nam, SMEs thường loay hoay trong quá trình số hóa vì thiếu kiến thức, thiếu nhân lực và thiếu vốn. Nếu đại học coi SMEs là đối tác chiến lược, họ có thể trở thành “người đồng hành” giúp doanh nghiệp vượt qua thách thức.
Ví dụ quốc tế:
- IE University (Tây Ban Nha): phối hợp Banco Santander đào tạo kỹ năng số (phân tích dữ liệu, marketing số, thương mại điện tử) cho 3.000 SMEs tại 11 quốc gia . Chương trình này cung cấp đào tạo trực tuyến cho 3.000 doanh nghiệp SMEs tại 11 quốc gia về các kỹ năng số, bao gồm phân tích dữ liệu, bảo mật số, marketing số, thương mại điện tử và phương pháp làm việc linh hoạt. Sau khi hoàn thành khóa học, doanh nghiệp nhận được chứng nhận từ trường.
- University of Vaasa (Phần Lan): triển khai mô hình “ecosystem-based digitalization”, cung cấp tư vấn, đào tạo, và kết nối SMEs với các nguồn lực số địa phương.Trường cung cấp cho SMEs đào tạo, tư vấn, thực tập sinh, và các hoạt động kết nối với các nguồn lực hỗ trợ số hóa địa phương
- Berlin Center HIIG (Đức): với chương trình “Mittelstand 4.0” cung cấp chuỗi workshop, video hướng dẫn, các sự kiện thực tiễn chuyển đổi số cho hàng nghìn doanh nghiệp SME tại Đức. Chương trình đặc biệt nhấn mạnh việc kết nối start-up với SMEs và đào tạo về mô hình làm việc mới như design thinking, agile
Những mô hình này chứng minh rằng, đại học không chỉ đào tạo sinh viên mà còn có thể trở thành đối tác chuyển đổi số trực tiếp cho doanh nghiệp.
Hướng đi cho các trường đại học Việt Nam
Để không tụt hậu trong kỷ nguyên số, các trường đại học Việt Nam cần thay đổi tư duy: từ “đào tạo nhân lực cho xã hội” sang “đồng hành cùng doanh nghiệp trong phát triển bền vững”.
Một số gợi ý:
- Đặt SMEs làm trung tâm hợp tác. Không chỉ tập đoàn lớn mà chính SMEs mới là lực lượng cần hỗ trợ nhất.
- Đồng thiết kế chương trình học với doanh nghiệp. Giúp sinh viên ra trường có thể làm việc ngay, không cần đào tạo lại.
- Xây dựng trung tâm nghiên cứu ứng dụng và tư vấn số. Cung cấp dịch vụ cho doanh nghiệp địa phương, qua đó tạo nguồn thu mới cho trường.
- Phát triển vườn ươm và trung tâm đổi mới sáng tạo chung. Nơi sinh viên, giảng viên và doanh nghiệp cùng tạo ra sản phẩm, giải pháp.
Nếu thực hiện, trường đại học Việt Nam không chỉ cung cấp nhân lực mà còn trở thành tác nhân thúc đẩy CĐS bền vững – một vai trò mà nhiều trường quốc tế đã khẳng định thành công.
© Bản quyền thuộc về KisStartup. Nội dung được phát triển trong khuôn khổ dự án IDAP- Tăng cường hệ sinh thái chuyển đổi số bao trùm. Mọi hình thức sao chép, trích dẫn hoặc sử dụng lại cần ghi rõ nguồn KisStartup/IDAP
Tài liệu tham khảo
https://www.ie.edu/ie-foundation/news/ie-university-santander-support-sm...
https://www.hartree.stfc.ac.uk/news/2023/05/11/4-5m-digital-transformati...
https://osuva.uwasa.fi/bitstreams/b33ce130-cef2-47b4-9a31-c95bb3677595/d...
https://static.ie.edu/CGC/Meier-Kohne-Wolf-Gerling%20-%20SMEs.pdf
https://ueh.edu.vn/en/news/digital-transformation-strategy-for-small-and...
https://www.rmit.edu.vn/content/dam/rmit/vn/en/assets-for-production/ima...
https://www.oecd.org/content/dam/oecd/en/publications/support-materials/...)
https://smeunited.eu/admin/storage/smeunited/smeunited-digital-brochure.pdf)
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0166361520305674)
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0024630125000287)
https://en.em-lyon.com.cn/news/view/421)
https://www.science-gate.com/IJAAS/Articles/2024/2024-11-04/1021833ijaas...)
https://www.ecohumanism.co.uk/joe/ecohumanism/article/view/3594)
https://www.ie.edu/our-news/supporting-smes-in-the-digital-transformatio...)
https://www.emerald.com/dts/article/doi/10.1108/DTS-11-2024-0240/1267986...)
https://www.oecd.org/content/dam/oecd/en/publications/reports/2021/02/th...)
https://journals.uniurb.it/index.php/piccola/article/view/4532?articlesB...)
https://www.aasmr.org/jsms/Vol14/No.1/Vol.14%20No.1.11.pdf)
https://researchportal.ulisboa.pt/en/publications/smes-and-industry-40-t...)
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2405844023082257)
https://researchoutput.csu.edu.au/en/publications/university-industry-co...)
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37867890/)
https://hbsp.harvard.edu/inspiring-minds/a-new-model-for-university-indu...)
https://consensus.app/search/university-industry-collaboration-models/uV...)
https://www.cam.ac.uk/business-and-enterprise/blog/four-secrets-of-a-suc...)
https://www.ewance.com/blog/university-industry-collaboration-unveiling-...)
https://www.ie.edu/ie-foundation/news/ie-university-santander-support-sm...)
https://www.hartree.stfc.ac.uk/news/2023/05/11/4-5m-digital-transformati...)
https://osuva.uwasa.fi/bitstreams/b33ce130-cef2-47b4-9a31-c95bb3677595/d...)
https://static.ie.edu/CGC/Meier-Kohne-Wolf-Gerling%20-%20SMEs.pdf)
https://ueh.edu.vn/en/news/digital-transformation-strategy-for-small-and...)
https://www.rmit.edu.vn/content/dam/rmit/vn/en/assets-for-production/ima...)
https://www.oecd.org/content/dam/oecd/en/publications/support-materials/...)
https://smeunited.eu/admin/storage/smeunited/smeunited-digital-brochure.pdf
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0166361520305674
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0024630125000287
https://en.em-lyon.com.cn/news/view/421
https://www.science-gate.com/IJAAS/Articles/2024/2024-11-04/1021833ijaas...
https://www.ecohumanism.co.uk/joe/ecohumanism/article/view/3594)
https://www.ie.edu/our-news/supporting-smes-in-the-digital-transformatio...)
https://www.emerald.com/dts/article/doi/10.1108/DTS-11-2024-0240/1267986...)
https://www.oecd.org/content/dam/oecd/en/publications/reports/2021/02/th...)
https://journals.uniurb.it/index.php/piccola/article/view/4532?articlesB...)
https://www.aasmr.org/jsms/Vol14/No.1/Vol.14%20No.1.11.pdf)
https://researchportal.ulisboa.pt/en/publications/smes-and-industry-40-t...)
