Đổi mới sáng tạo mở - Học “mở” nhưng phải học lại… cách nhìn vào chính mình

Nguyễn Đặng Tuấn Minh
Nhìn từ trải nghiệm “pitching ngược” giữa Tập đoàn Hồ Gươm và nhóm chuyên gia LIF Global 2025, điều khó nhất không phải công nghệ, cũng không phải quy trình thí điểm. Khó nhất là dám gọi tên nỗi đau của chính mình bằng ngôn ngữ đo đếm được, rồi để người khác soi vào. Phần đông tập đoàn khi bắt đầu hành trình đổi mới sáng tạo mở đều vướng sự ngần ngại công khai “pain point” nội bộ: sợ lộ yếu điểm, sợ bị phán xét, sợ đội ngũ hoài nghi. Đằng sau sự ngần ngại đó thường là một vấn đề sâu hơn: chưa thật sự rõ mình đang tìm kiếm điều gì từ open innovation—một ý tưởng, một công nghệ, hay một kết quả kinh doanh cụ thể trong quý tới.
Hồ Gươm chọn cách mở đúng chỗ: thu hẹp đề bài vào ùn tắc WIP trên dây chuyền may, xác định nơi nghẽn, dữ liệu sẵn có, phạm vi thử nghiệm an toàn. Khi “nỗi đau” được đóng khung như vậy, cuộc thảo luận chuyển rất nhanh từ “công nghệ nào đang hot” sang “biến động lưu lượng ở công đoạn nào làm lead time phình to”, từ đó gợi ra lời giải đa ngành: cảm biến trọng lượng ở điểm nghẽn, mã vạch để “nhìn thấy” luồng di chuyển bán thành phẩm, và điều độ lại nhịp chuyền dựa trên dữ liệu thời gian thực. Bài học ở đây là: học cách mô tả vấn đề tốt hơn thường mở ra nhiều hướng giải hơn là học thêm một công nghệ nữa.
“Học mô hình” hay “học năng lực”?
Trong nhiều cuộc trao đổi với các tập đoàn Việt Nam, tôi thấy một kỳ vọng phổ biến: chỉ cần copy “cách làm” của nơi khác (mở challenge, dựng sandbox, mời startup) là sẽ ra kết quả. Kỳ vọng ấy dễ làm vỡ mộng. Singapore là ví dụ điển hình của một hệ sinh thái thạo “mở”, nhưng thứ đáng học nhất không phải checklist hoạt động, mà là năng lực thừa phát lại vấn đề—từ doanh nghiệp sang nền tảng trung gian và ngược lại—cộng với kỷ luật vận hành quanh dữ liệu, IP và ngân sách.
Singapore học gì để làm được “mở” ở quy mô quốc gia?
IMDA Open Innovation Platform (OIP) là “công tắc” cho rất nhiều cuộc hợp tác công–tư. Đây là nền tảng do Cơ quan Truyền thông & Truyền thông Singapore vận hành, có ba lớp năng lực đáng chú ý. Một là lá chắn giảm ma sát: IMDA cung cấp tư vấn miễn phí giúp doanh nghiệp xác định đúng vấn đề—nghe rất nhỏ, nhưng chính là nơi phần lớn chương trình ở các nước khác… vấp ngã. Doanh nghiệp chỉ cần treo “tiền thưởng” cho giải pháp trúng đích, không phải tự mình vật lộn để viết đề bài. Hai là bộ lọc thị trường: nền tảng này duy trì mạng lưới khoảng 12.000 nhà cung cấp giải pháp đăng ký toàn cầu, tổ chức innovation calls theo quý, mỗi đợt nhận hàng trăm đề xuất, giúp match nhanh cung–cầu giải pháp theo ngành, công nghệ, địa lý. Ba là máy tìm kiếm khám phá (discovery engine), một cơ chế kết nối có chọn lọc, để doanh nghiệp thấy được ai đã làm gì tương tự, đã triển khai ở đâu, có thể chạy PoC tại Singapore ra sao [1][10].
Open Innovation Network (OIN) của Enterprise Singapore đi thêm một bước khi biến ý tưởng thành thử nghiệm có hỗ trợ tài chính. OIN là mạng lưới quốc gia để doanh nhân, nhà nghiên cứu và tập đoàn gặp nhau quanh một đề bài có tài trợ. Họ cấp Proof-of-Concept Development Grant cho startup Singapore được chọn, đồng thời tổ chức National Innovation Challenges theo chủ đề quốc gia, giảm hẳn rủi ro “cạn vốn giữa đường” thường gặp ở PoC [2][17][19]. Mạch vận hành là: định nghĩa vấn đề chung → gói thí điểm có tài trợ → cơ chế “đường về” tích hợp nếu đạt tiêu chí.
Hai tầng này được “tiếp điện” bởi những challenge dày đặc, có tiền đề rõ ràng và outcome đo được. Sustainability Open Innovation Challenge (SOIC) hiện đã đến mùa thứ 6, tổng gói cam kết thí điểm và hỗ trợ vượt 2 triệu SGD, chủ đề chia thành khí hậu, tòa nhà xanh, nông nghiệp bền vững, vật liệu bền vững và một hạng mục mở. Thời gian tuyến tính, tiêu chí công bố sớm, và công bố kết quả đúng hẹn—không chỉ tạo niềm tin cho startup mà còn kỷ luật doanh nghiệp “đặt bài” [3][4][14][18]. Bên cạnh đó, Nordic Open Innovation Challenge hợp tác với Enterprise Singapore vừa kéo thêm dòng giải pháp Bắc Âu, vừa đặt ra yêu cầu startup nước ngoài phải lập pháp nhân trong 6 tháng nếu trúng tuyển—một cơ chế tinh tế để “neo” năng lực đổi mới về Singapore [5]. AI Open Innovation Challenge chạy hàng năm, kéo các bài toán doanh nghiệp sang vùng áp dụng AI dùng được, không chỉ “demo” [6]. Khi các bộ ngành từ MSE đến EDB “lên sóng” cùng hệ sinh thái [7][8], bạn thấy bức tranh “mở” của Singapore không chỉ dày hoạt động mà chặt chiến lược.
Vì sao tư duy “học cách làm” ở Việt Nam thường không hiệu quả như kỳ vọng?
Có ba lý do lặp lại. Thứ nhất là tư duy “mình lớn rồi”. Không ít tập đoàn thấy việc công khai vấn đề là “hạ mình” và lo mất mặt. Nhưng open innovation không phải xưng tội; đó là quy trình mua chất xám có kỷ luật. Nếu bạn không nói rõ cần gì, thị trường sẽ bán cho bạn mọi thứ… trừ điều bạn cần. Thứ hai là mơ hồ mục tiêu: nhiều “challenge” trong nước mở ra với chủ đề thời thượng như AI, ESG, smart city, nhưng không có đường vào vận hành hoặc tiêu chí “go live” sau PoC. Khi không ai chịu trách nhiệm tích hợp, mọi thứ dừng ở lễ trao giải. Thứ ba là thiếu người thừa phát lại vấn đề: chưa có lớp trung gian đủ mạnh như IMDA/OIN để giúp doanh nghiệp viết đề bài đúng, lọc giải pháp, và gắn PoC với cơ chế tài trợ–mua sắm thích hợp.
Năng lực của đơn vị trung gian hiểu cả doanh nghiệp lẫn startup—đứng giữa để “dịch” bài toán là dạng năng lực mà hệ sinh thái Việt Nam đang thiếu: các broker tri thức có quyền gắn kết bài toán với sandbox, tiêu chí IP, và lane mua sắm “venture client”.
Học từ Singapore, nhưng học cái gì trước?
Không thể bắt đầu bằng số lượng sự kiện hay cuộc thi, mà phải bắt đầu từ khả năng nhận diện vấn đề. Ở cấp tập đoàn, việc đầu tiên nên làm là xây một “đề cương vấn đề” cho mỗi tuyến vận hành trọng yếu: nơi nghẽn là đâu, dữ liệu hiện có là gì, đơn vị giá trị đo được là gì, nếu PoC thành công sẽ vào hệ thống nào, ai sở hữu. Đây không phải tài liệu kỹ thuật dài dòng, mà là một trang đủ để IMDA/OIN ở Singapore có thể chuyển hóa thành “challenge” chính xác. Khi Việt Nam chưa có IMDA, tập đoàn cần tự rèn luyện năng lực viết đề bài ấy; hoặc ủy thác cho một “đơn vị môi giới đổi mới” nội địa.
Kế tiếp là kỷ luật tài chính và IP. Nhiều chương trình thất bại vì đối tác sợ vấn đề bản quyền; doanh nghiệp sợ “lock-in”. Singapore giải quyết bằng hợp đồng PoC ngắn, điều khoản dữ liệu/ẩn danh rõ ràng, đường về thương mại có điều kiện (nếu A thì B). Với challenge có ngân sách lớn như SOIC, doanh nghiệp biết chắc ai trả tiền cho thí điểm, ai là người sở hữu (owner) vận hành, và khung thời gian cụ thể. Điều này chuyển “mở” từ sự kiện thành cam kết tổ chức.
Cuối cùng là người tiên phong. Ở bất kỳ quốc gia nào, làn sóng đầu đều đến từ vài doanh nghiệp chấp nhận thử–sai trước, chứng minh rằng công khai vấn đề không làm suy yếu hình ảnh, mà ngược lại, giúp họ thu hút nhân tài và đối tác. Sau vài vòng lặp thành công, hệ thống còn lại sẽ học nhanh hơn vì đã có “mẫu đề” và “mẫu hợp đồng”.
Tập đoàn và startup: mỗi bên học gì?
Tập đoàn cần học ngôn ngữ của vấn đề: mô tả pain point bằng dữ liệu, ràng buộc và mục tiêu kinh doanh thay vì khẩu hiệu kỹ thuật. Cũng cần học khiêm tốn có phương pháp: mở vừa đủ để giải pháp gắn được vào vận hành, đóng đủ chặt để bảo vệ lõi. Startup, ở chiều ngược lại, cần học ngôn ngữ của tích hợp: mọi đề xuất phải chỉ ra cổng vào hệ thống, chi phí chuyển đổi, trách nhiệm bảo trì, và thời gian tạo giá trị đầu tiên. Ở Singapore, việc yêu cầu startup nước ngoài đăng ký pháp nhân trong 6 tháng nếu trúng tuyển không nhằm làm khó mà để đảm bảo độ bám địa phương—một bài học đáng suy ngẫm khi thiết kế challenge tại Việt Nam [5].
“Mở” không phải bắt chước hoạt động – mà là đổi vai nhìn vấn đề
Học từ Singapore không phải chạy theo số lượng challenge hay ngân sách treo thưởng, mà là học cách biến vấn đề thành hợp đồng học hỏi. Muốn vậy, doanh nghiệp phải đổi vai: từ “người chấm thi công nghệ” sang “người mua kết quả kinh doanh”, từ “giấu điểm yếu” sang “dùng thị trường để sửa điểm yếu”. Khi những người tiên phong làm gương, phần còn lại sẽ có can đảm làm theo. Và khi đã có vài “đường về” thành công—từ PoC đến vận hành—hệ sinh thái sẽ tự gia tốc.
© Bản quyền thuộc về KisStartup. Mọi hình thức sao chép, trích dẫn hoặc sử dụng lại cần ghi rõ nguồn KisStartup
Tài liệu tham khảo
Enterprise Singapore. (2025). Open Innovation Network: Market access and networks. Retrieved from
https://www.enterprisesg.gov.sg/grow-your-business/innovate-with-us/mark...
Enterprise Singapore. (2025). Grow your business: Innovate with us. Retrieved from
https://www.enterprisesg.gov.sg/grow-your-business/innovate-with-us
Enterprise Singapore. (2025). Co-innovation programmes & POC development grants. Retrieved from
https://www.enterprisesg.gov.sg/financial-support/Co-Innovation-Programmes
IMDA. (2025). Open Innovation Platform (OIP): How we can help. Retrieved from
https://www.imda.gov.sg/how-we-can-help/open-innovation-platform
IMDA. (2025). PIXEL / OIP calls. Retrieved from
https://pixel.imda.gov.sg/programmes/startups/oip-calls/
Open Innovation SG. (2025). Challenges directory. Retrieved from
https://www.openinnovation.sg/challenges
Open Innovation Network. (2025). Innovation challenges: Sustainability Open Innovation Challenge – 6th edition. Retrieved from
https://www.openinnovationnetwork.gov.sg/innovation-challenges/sustainab...
Open Innovation SG. (2025). SOIC 6th edition (challenge page). Retrieved from
https://open.innovation-challenge.sg/en/challenges/soic-6th-edition
Agorize. (2025). SOIC 6th edition (platform page). Retrieved from
https://www.agorize.com/en/challenges/soic-6th-edition
Open Innovation SG. (2025). Nordic Open Innovation Challenge 2024. Retrieved from
https://open.innovation-challenge.sg/en/challenges/noic-2024/agreements?...
Open Innovation SG. (2025). AI Open Innovation Challenge 2024. Retrieved from
https://open.innovation-challenge.sg/en/challenges/aioic-2024/pages/abou...
Ministry of Sustainability and the Environment (Singapore). (2025). Research & innovation. Retrieved from
https://www.mse.gov.sg/resources/research-and-innovation/
Singapore Economic Development Board (EDB). (2025). Innovation initiatives for businesses. Retrieved from
https://www.edb.gov.sg/en/business-insights/insights/learn-about-singapo...
Open Innovation SG. (2025). Past editions – SOIC. Retrieved from
https://open.innovation-challenge.sg/en/challenges/soic-6th-edition/page...
Open Innovation Network. (2025). National innovation challenges. Retrieved from
https://www.openinnovationnetwork.gov.sg/innovation-challenges/open-inno...
IPI Singapore. (2025). Open innovation challenges. Retrieved from
https://www.ipi-singapore.org/challenges?challenge_type=2&page=3
(Tham chiếu các nguồn tổng quan, case và phân tích về thành công/thất bại open innovation: GreyB, Innosabi, 2080 Ventures, v.v. đã nêu trong các bài trước.)


Ngày 3.10.2025, bà Nguyễn Đặng Tuấn Minh – Giám đốc Công ty Cổ phần KisStartup – đã trình bày tham luận với chủ đề “Xây dựng và kết nối hệ sinh thái cho thương mại hóa”, chia sẻ những kinh nghiệm quốc tế và thực tiễn từ Việt Nam. Hưởng ứng Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, cũng như Ngày hội Đổi mới sáng tạo quốc gia (01/10 hằng năm) theo Công văn số 4652/BKHCN-ĐMST ngày 14/9/2025 của Bộ Khoa học và Công nghệ, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã tổ chức Hội thảo “Thúc đẩy đổi mới sáng tạo và thương mại hóa công nghệ: Kết nối viện - trường - doanh nghiệp vì sự phát triển bền vững”.
Hub thương mại hóa: Vườn ươm mở của KisStartup
