nhân lực số

Trong nhiều năm qua, phần mềm giáo dục thường được coi là “sản phẩm” để bán cho các trường đại học. Tuy nhiên, cách tiếp cận này đang bộc lộ hạn chế: nhà trường trở thành khách hàng, trong khi doanh nghiệp chỉ nhìn thấy lợi nhuận ngắn hạn. Điều cần thiết hiện nay là thay đổi tư duy: không nên coi trường đại học chỉ là khách hàng tiềm năng, mà phải nhìn họ như nơi hình thành nguồn nhân lực số trong tương lai.

Việc tích hợp phần mềm vào học liệu giảng dạy không chỉ tạo ra giá trị ngay trong lớp học, mà còn giúp doanh nghiệp giảm thiểu chi phí đào tạo người dùng sau này. Sinh viên khi tốt nghiệp đã quen thuộc với nền tảng, hành vi người dùng được hình thành từ sớm, và doanh nghiệp cũng nhận về một thế hệ lao động có sẵn kỹ năng số cần thiết.

Lợi ích ngắn hạn: Công cụ cho dạy và học hiện đại

Khi phần mềm trở thành học liệu, giảng viên và sinh viên được tiếp cận ngay với các công cụ hiện đại. Lớp học trở nên năng động nhờ phần mềm phản hồi tức thì, nền tảng học tập thích ứng, và công cụ trực tuyến cho phép sinh viên làm việc nhóm mọi lúc mọi nơi (MindpathTech, 2023; Rocket.Chat, 2023). Các tác vụ quản trị như điểm danh, quản lý dữ liệu sinh viên, chấm bài tự động cũng được số hóa, giúp giảng viên tiết kiệm thời gian để tập trung cho việc giảng dạy và hỗ trợ cá nhân (IITMS, 2023; Eself, 2023).

Một ví dụ dễ thấy là các trường kinh doanh sử dụng phần mềm ERP hoặc CRM làm học liệu. Thay vì học lý thuyết quản trị doanh nghiệp, sinh viên được thực hành trực tiếp trên hệ thống thật, hiểu cách quy trình tài chính, nhân sự, và bán hàng được liên kết. Cách học này không chỉ sinh động hơn mà còn giúp sinh viên “sẵn sàng đi làm” ngay sau khi tốt nghiệp.

Lợi ích dài hạn: Hình thành hành vi số và giảm chi phí đào tạo

Tác động quan trọng nhất của việc đưa phần mềm vào học liệu nằm ở lợi ích dài hạn. Sinh viên quen dần với hệ sinh thái công cụ số trong suốt quá trình học tập, từ đó xây dựng được năng lực số vững chắc: khả năng phân tích dữ liệu, làm việc nhóm trên nền tảng số, hay xử lý tình huống trong môi trường trực tuyến (Walden University, 2024). Doanh nghiệp khi tuyển dụng không còn phải mất nhiều chi phí để đào tạo lại, vì ứng viên đã được “huấn luyện” ngay trong giảng đường.

Đây là một chiến lược “đầu tư kép”: trường có nguồn lực hiện đại để nâng cao chất lượng giảng dạy, còn doanh nghiệp phần mềm tạo được tệp người dùng quen thuộc, trung thành và có kỹ năng, thay vì phải “giáo dục lại” từ đầu. Trong dài hạn, mối quan hệ này cũng mở ra các chương trình hợp tác nghiên cứu, đào tạo chứng chỉ chuyên sâu, và thử nghiệm sản phẩm mới ngay tại nhà trường (Explorance, 2023; 21K School, 2023).

Bài học từ thực tế: Hợp tác thay vì mua – bán

Trên thế giới, nhiều tập đoàn công nghệ đã lựa chọn đưa sản phẩm vào trường học như một phần của học liệu thay vì đơn thuần bán bản quyền. Microsoft với Office 365 for Education, Google với Google Workspace for Education, hay Adobe với Creative Cloud cho sinh viên đều là minh chứng rõ ràng. Các công cụ này không chỉ phục vụ học tập, mà còn xây dựng hành vi sử dụng bền vững, khiến sinh viên khi đi làm tiếp tục gắn bó với hệ sinh thái công nghệ đó.

Ở Việt Nam, một số trường đã bắt đầu hợp tác với doanh nghiệp phần mềm để đưa ứng dụng quản trị bán hàng, phân tích dữ liệu hoặc kế toán điện tử vào giảng dạy. Khi sinh viên thực hành trực tiếp, doanh nghiệp không chỉ quảng bá sản phẩm mà còn “gieo mầm” thói quen sử dụng trong thế hệ người dùng tương lai.

Bài học từ dự án IDAP

Dự án IDAP (Inclusive Digital Acceleration Program) đã đưa ý tưởng này vào thực tiễn khi kết nối các doanh nghiệp phần mềm với Phân viện Đại học Thái Nguyên tại Lào Cai. Trong khuôn khổ hợp tác, nhiều doanh nghiệp sẵn sàng tài trợ miễn phí phần mềm, học liệu và nền tảng để nhà trường đưa thẳng vào giảng dạy.

Một số ví dụ điển hình có thể kể đến: 

• EzCloud Global tài trợ nền tảng đặt phòng và quản lý khách sạn thông minh, đồng thời mở kho học liệu trực tuyến (https://academy.ezcloud.vn/) để sinh viên học về vận hành du lịch – khách sạn trong môi trường số.
• Vinno – SlimCRM cung cấp miễn phí kho học liệu về quản lý dữ liệu khách hàng, sales và marketing trực tuyến, tích hợp AI để sinh viên thực hành trực tiếp trên các tình huống kinh doanh.
• ACMan hỗ trợ phần mềm kế toán cho doanh nghiệp, hộ kinh doanh, hợp tác xã, tặng tài khoản full tính năng cho giảng viên và bản demo cho sinh viên. Đi kèm là bộ sách chuyên môn, giúp sinh viên vừa học lý thuyết, vừa thao tác trên phần mềm.
• Sapo đưa vào giảng dạy phần mềm quản lý bán hàng, quan hệ khách hàng và xuất hóa đơn điện tử – kỹ năng rất cần thiết cho SMEs.
• Fchat tài trợ miễn phí phần mềm chatbot kèm tên miền cho sinh viên, đồng thời chuyển giao công nghệ, triển khai nền tảng e-learning và nhận sinh viên thực tập.

Các ví dụ trên cho thấy một sự thay đổi tư duy: doanh nghiệp phần mềm không chỉ “bán” mà cùng nhà trường đồng kiến tạo học liệu và trải nghiệm học tập số. Sinh viên không còn học “trên giấy”, mà học từ công cụ thực tế, giống như họ sẽ dùng sau khi tốt nghiệp.

Để tận dụng lợi ích này, trường đại học nên mở cửa và khuyến khích doanh nghiệp tham gia phát triển học liệu số. Thay vì lo ngại bị “thương mại hóa”, các trường có thể xem đây là cơ hội chia sẻ nguồn lực: giảng viên có thêm công cụ giảng dạy, sinh viên có trải nghiệm thực tế, doanh nghiệp được tiếp cận người dùng trẻ. Quan trọng hơn, điều này đặt nền móng cho một hệ sinh thái hợp tác bền vững, nơi giáo dục và công nghệ cùng phát triển.

Đưa phần mềm trở thành học liệu giảng dạy trong trường đại học không chỉ mang lại lợi ích trước mắt trong lớp học mà còn tạo ra giá trị dài hạn cho doanh nghiệp và xã hội. Đây không phải là câu chuyện bán sản phẩm, mà là một chiến lược phát triển nguồn nhân lực số từ sớm. Khi hành vi người dùng được hình thành trong quá trình học tập, doanh nghiệp giảm chi phí đào tạo, còn sinh viên trở thành những nhân lực “vừa tốt nghiệp đã sẵn sàng”. Đó chính là điểm gặp gỡ giữa lợi ích giáo dục và lợi ích thị trường.

© Bản quyền thuộc về KisStartup. Nội dung được phát triển trong khuôn khổ dự án IDAP- Tăng cường hệ sinh thái chuyển đổi số bao trùm. Mọi hình thức sao chép, trích dẫn hoặc sử dụng lại cần ghi rõ nguồn KisStartup/IDAP

Tài liệu tham khảo
MindpathTech. (2023). Benefits of education software solutions. Retrieved from

https://www.mindpathtech.com/blog/benefits-of-education-software-solutions/

Rocket.Chat. (2023). Software for education. Retrieved from

https://www.rocket.chat/blog/software-for-education

IITMS. (2023). Education management systems: Benefits, features, and implementation. Retrieved from

https://www.iitms.co.in/blog/education-management-systems-benefits-featu...

FasterCapital. (2023). Educational hardware devices: Building a successful startup in the educational hardware device industry. Retrieved from

https://fastercapital.com/content/Educational-hardware-devices--Building...

21K School. (2023). Advantages and disadvantages of technology in education. Retrieved from

https://www.21kschool.com/in/blog/advantages-disadvantages-of-technology...

Eself. (2023). Why is technology important in education?. Retrieved from

https://www.eself.ai/blog/why-is-technology-important-in-education/

Explorance. (2023). 7 ways technology in the classroom enhances student success. Retrieved from

https://www.explorance.com/blog/7-ways-technology-in-the-classroom-enhan...

Walden University. (2024). Top five benefits of technology in the classroom. Retrieved from

https://www.waldenu.edu/programs/education/resource/top-five-benefits-of...

Nhân lực là yếu tố quan trọng xuyên suốt ba giai đoạn của chuyển đổi số: Số hóa, Đổi mới kinh doanh số, và Chuyển đổi số toàn diện. Thế nhưng, ngay cả ở giai đoạn số hóa cơ bản, các doanh nghiệp vẫn gặp khó khăn trong những công việc tưởng chừng đơn giản như quay video, chụp ảnh sản phẩm, hay quản lý mạng xã hội.

Ngày hội chuyển đổi số do dự án IDAP tổ chức tại Phân hiệu Đại học Thái Nguyên tại Lào Cai.

Những gì chúng tôi viết dưới đây không chỉ rút ra từ kinh nghiệm của mình khi làm việc với các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở hai tỉnh miền núi Lào Cai, Sơn La mà có thể còn áp dụng cho đa số các địa phương khác ở Việt Nam. Nông nghiệp, du lịch và kinh doanh văn hóa bản địa đều đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế trên khắp mọi miền đất nước. Chuyển đổi số là một xu hướng tất yếu để đem lại giá trị gia tăng cho những lĩnh vực này.

Không tìm được nhân lực
Chị Lò Thị Bưởi, vừa là một người mẹ với con nhỏ, vừa là một nữ doanh nhân khởi nghiệp đầy nghị lực tại Sơn La. Chị tự mình gánh vác mọi công việc từ sản xuất, chế biến, đóng gói sản phẩm đến marketing và quản lý tài chính. Hình ảnh chị địu con sau lưng, vừa học hỏi vừa làm việc, không chỉ là minh chứng cho sự kiên trì mà còn là sự eo hẹp về thời gian trong việc tung hứng giữa “việc nhà” và “việc nước”.”Có những lúc biết là đăng bài thì có khách hàng, mà không có thời gian để đăng bài rồi trả lời khách hàng” chị chia sẻ.

Câu chuyện tương tự cũng diễn ra với chị Hà Thị Hoa – Chủ homestay “đa nhiệm” tại Bản Phụ Mẫu. Chị phải đảm nhận gần như mọi vai trò: từ đón khách, đóng gói sản phẩm, trả lời tin nhắn, đến việc tự sản xuất thủ công các sản phẩm để bán thêm.”Tôi không cần ai làm thay hết mọi việc, chỉ mong có người hỗ trợ quản lý và bán hàng trên các nền tảng số, nhưng tìm và tuyển dụng được nhân sự phù hợp tại địa phương thật không dễ,” chị Hoa tâm sự.

Riêng việc vận hành doanh nghiệp thường ngày cũng đủ để trải kín mít lịch trình của hai người phụ nữ, nói gì đến dành thời gian bổ sung kĩ năng số. Còn nếu các chị tìm kiếm và tuyển dụng nhân lực số tại địa phương thì như mò kim đáy bể.

Nhân lực số làm những gì?
Đối với các doanh nghiệp tập trung ở hai lĩnh vực nông nghiệp và du lịch – cũng là hai lĩnh vực khá phổ biến ở Việt Nam, nhân lực số chủ yếu thực hiện các công việc như: số hóa thông tin sản phẩm (bao gồm quay video, chụp ảnh quy trình sản xuất), xây dựng nội dung số (tạo bài viết quảng bá sản phẩm, trả lời các tin nhắn, bình luận của khách hàng), tin học văn phòng (sử dụng các công cụ cơ bản như Excel, Google Drive, Gmail để lưu trữ dữ liệu, trao đổi với các đối tác). Những công việc này không đòi hỏi trình độ cao, nhưng lại khó khăn với các doanh nghiệp vì thiếu nhân sự được đào tạo bài bản.

Những nhân lực này cần phải biết cách tạo ra những hình ảnh và video quảng bá thu hút trên các nền tảng phổ biến như YouTube, TikTok và Facebook. Nội dung không chỉ cần đẹp mắt mà còn phải có cách kể chuyện hấp dẫn, truyền tải được nét độc đáo của sản phẩm, dịch vụ, từ đó giúp xây dựng thương hiệu mạnh mẽ và thu hút khách hàng tiềm năng. Với lĩnh vực nông nghiệp, kĩ năng xây dựng nội dung số này còn giúp những cơ sở kinh doanh minh bạch về nguồn gốc nguyên liệu, quá trình sản xuất và chế biến, từ đó tạo lòng tin đối với người sử dụng. Với lĩnh vực du lịch, kĩ năng này nhằm mục đích để vừa khơi gợi sự tò mò, vừa khuyến khích sự bao dung với những nền văn hóa bản địa khác biệt. Những cách kể chuyện và trình bày nội dung sống động về phong tục, lễ hội, hay cuộc sống thường ngày giúp khách du lịch thực sự trải nghiệm và thấu hiểu không khí địa phương.

Ngày hội chuyển đổi số do dự án IDAP tổ chức tại Đại học Tây Bắc, Sơn La.

Ngoài ra, với lĩnh vực nông nghiệp, nhân lực số còn cần thêm kĩ năng thiết kế bao bì, phát triển thương hiệu một cách chuyên nghiệp, không chỉ có hình thức bắt mắt mà còn truyền tải được giá trị văn hóa, chất lượng của sản phẩm bản địa. Còn với riêng lĩnh vực du lịch, khả năng giao tiếp ngoại ngữ là một kĩ năng thiết yếu. Việc thông thạo ngoại ngữ không chỉ giúp tạo ra các nội dung hướng tới khách du lịch quốc tế trên các nền tảng số mà còn cho phép họ tận dụng các công cụ trực tuyến hỗ trợ dịch vụ, chẳng hạn như website đa ngôn ngữ và hệ thống đặt phòng trực tuyến để mang lại sự thuận tiện cho khách hàng, đồng thời nâng cao tính chuyên nghiệp và sức cạnh tranh của doanh nghiệp.

Đào tạo và tìm kiếm nhân lực số như thế nào?
Dựa trên khảo sát và kinh nghiệm thực tiễn của chúng tôi với các doanh nghiệp trong khuôn khổ dự án IDAP - Tăng cường hệ sinh thái chuyển đổi số bao trùm cho doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Sơn La và Lào Cai, chương trình đào tạo nhân lực số cần phải được thiết kế một cách linh hoạt, tập trung vào những kĩ năng cơ bản nhưng thiết yếu nói trên. Mục tiêu là giúp doanh nghiệp có thể ứng dụng công nghệ vào thực tế càng dễ, càng nhanh càng tốt.

 

Kỹ năng số hóa cơ bản

Các khóa đào tạo cần cung cấp kiến thức nền tảng về tin học văn phòng như sử dụng Excel, Google Drive, Gmail và các công cụ cộng tác trực tuyến. Đây là những kỹ năng tối thiểu giúp doanh nghiệp tổ chức và quản lý công việc một cách khoa học, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động. Việc số hóa dữ liệu sản phẩm, quy trình sản xuất, và các tài liệu liên quan sẽ giúp doanh nghiệp bước đầu làm quen với môi trường làm việc số hóa.

 

Phát triển nội dung số và quản lý mạng xã hội

Đào tạo kỹ năng quản lý mạng xã hội và xây dựng nội dung quảng bá trực tuyến là một trong những yêu cầu cấp thiết. Các chương trình cần hướng dẫn doanh nghiệp cách quay video, chụp ảnh sản phẩm, sáng tạo nội dung hấp dẫn, và sử dụng các công cụ như Facebook Ads, Google Ads để tiếp cận khách hàng mục tiêu. Những kỹ năng này không chỉ giúp tăng cường nhận diện thương hiệu mà còn hỗ trợ doanh nghiệp mở rộng thị trường, đặc biệt trong lĩnh vực du lịch và nông nghiệp.

 

Ứng dụng công cụ tự động hóa và phân tích dữ liệu

Các chương trình đào tạo cũng nên giới thiệu cách sử dụng các công cụ trí tuệ nhân tạo (AI) đơn giản để tự động hóa các công việc hằng ngày như trả lời tin nhắn khách hàng hoặc quản lý dữ liệu bán hàng. Đồng thời, việc phân tích dữ liệu cơ bản sẽ giúp doanh nghiệp đưa ra các quyết định nhanh chóng và chính xác hơn, tăng cường khả năng cạnh tranh.
 

Xây dựng nhận thức về chuyển đổi số

Ngoài kỹ năng thực hành, các chương trình cần tập trung vào việc nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của chuyển đổi số. Doanh nghiệp cần hiểu rằng những công việc tưởng chừng nhỏ, như quay chụp sản phẩm hay thiết kế bao bì, thực tế là bước khởi đầu quan trọng để tiến tới số hóa toàn diện và tạo lợi thế cạnh tranh bền vững trên thị trường.

 

Tận dụng nguồn nhân lực trẻ và linh hoạt

Những nhu cầu số hóa cơ bản trong giai đoạn đầu chuyển đổi số, như quản lý mạng xã hội, xây dựng nội dung quảng bá trực tuyến, hay sử dụng các công cụ tin học văn phòng, mở ra cơ hội lớn cho sự tham gia của nguồn nhân lực part-time, đặc biệt là sinh viên. Với kiến thức nền tảng về công nghệ thông tin, truyền thông, hoặc kinh tế, sinh viên có thể dễ dàng đảm nhận những công việc này nhờ tính linh hoạt và không bị giới hạn bởi khoảng cách địa lý.

Sự phát triển của các công cụ cộng tác trực tuyến như Zoom, Google Workspace hay Microsoft Teams đã giúp sinh viên ở xa, chẳng hạn tại Hà Nội, hỗ trợ doanh nghiệp ở Lào Cai hay Sơn La trong việc xây dựng nội dung quảng bá, thiết kế bài đăng, hoặc phân tích dữ liệu bán hàng mà không cần trực tiếp đến địa phương.

Việc hợp tác với sinh viên không chỉ giúp doanh nghiệp giải quyết bài toán thiếu hụt nhân lực mà còn thúc đẩy một mô hình làm việc mới, tiết kiệm chi phí và hiệu quả. Mối liên kết này tạo cơ hội để sinh viên áp dụng kiến thức thực tế, đồng thời góp phần thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện cho doanh nghiệp địa phương.

***
Chúng tôi nhận thấy rằng, chuyển đổi số không phải lúc nào cũng là những công nghệ phức tạp hay chi phí lớn, mà có thể bắt đầu từ những bước cơ bản như tạo dựng hình ảnh sản phẩm, đào tạo kỹ năng tin học, hoặc hướng dẫn sử dụng các công cụ trực tuyến. Khi các doanh nghiệp nhận ra giá trị của chuyển đổi số, họ không chỉ cải thiện hoạt động kinh doanh mà còn góp phần thúc đẩy kinh tế địa phương phát triển bền vững. Những bước tiến nhỏ nhưng vững chắc này sẽ là nền móng để các doanh nghiệp địa phương, kể cả ở những nơi có nguồn lực và điều kiện hạn chế, có thể tiến xa hơn trên hành trình chuyển đổi số toàn diện.

Kỳ tiếp theo: Nhân lực cho chuyển đổi số: Thị trường thiếu gì?

Bài đăng KH&PT số 1332 (số 8/2025)