GreenExport

Trong bối cảnh toàn cầu, tiêu chuẩn xanh, bền vững và ESG (Environmental – Social – Governance) không chỉ còn là “yêu cầu từ bên ngoài” mà ngày càng trở thành nền tảng nội lực để doanh nghiệp khẳng định vị thế và tạo cơ hội xuất khẩu dài hạn. Nhiều doanh nghiệp Việt Nam vẫn quen với cách tiếp cận thụ động – chỉ khi đối tác yêu cầu mới bắt đầu thay đổi. Tuy nhiên, thực tiễn từ những doanh nghiệp đã thành công cho thấy: chủ động xuất phát từ chính mình, từ mô hình kinh doanh và quản trị nội bộ, sẽ tạo ra con đường sáng tạo, phù hợp với nguồn lực và mang lại lợi thế cạnh tranh bền vững.

KisStartup đã tổng hợp và phân tích 07 bước chủ động giúp doanh nghiệp tiến vào xuất khẩu xanh một cách thực chất:
 

Bước 1. Phân tích mô hình kinh doanh hiện tại và ESG nội tại
Điểm khởi đầu không nằm ở bên ngoài, mà chính là doanh nghiệp. Hãy mổ xẻ mô hình kinh doanh hiện tại theo 9 cấu phần (Canvas) và đặt câu hỏi: yếu tố E (Môi trường), S (Xã hội), G (Quản trị) đang ở mức nào? Chỗ nào cần cải thiện?
Ví dụ: quy trình sản xuất có gây lãng phí nguyên liệu? Đội ngũ nhân sự có cơ chế đãi ngộ công bằng? Hệ thống quản trị có minh bạch và theo dõi hiệu quả ESG?
Từ đó, xây dựng một chiến lược cụ thể để ESG trở thành một phần của mô hình kinh doanh, thay vì chỉ là khẩu hiệu.

Bước 2. Kể câu chuyện xanh của sản phẩm – dịch vụ
Khách hàng toàn cầu ngày nay không chỉ mua sản phẩm, họ mua cả câu chuyện và giá trị gắn liền. Hãy chủ động kể về hành trình bền vững của mình:

• Nông dân được hỗ trợ ra sao?
• Quy trình sản xuất tiết kiệm nước, năng lượng thế nào?
• Doanh nghiệp đã giảm phát thải, tái chế hay đóng góp xã hội ra sao?

Sử dụng website, mạng xã hội, catalogue, hội chợ… để xây dựng niềm tin và tạo khác biệt trước khi thị trường đặt câu hỏi.

Bước 3. Đón nhận những đơn hàng thử nghiệm đầu tiên
Khi đã chia sẻ câu chuyện, thị trường sẽ có phản hồi. Những đơn hàng nhỏ từ nước ngoài chính là cơ hội thử lửa. Đây là lúc doanh nghiệp cần:

• Hiểu rõ nhu cầu và thói quen tiêu dùng của khách hàng quốc tế.
• Đối chiếu với năng lực và nguồn lực hiện tại.
• Xác định khoảng cách cần bù đắp để tiến xa hơn.
• Chủ động học từ thị trường qua từng đơn hàng thử giúp doanh nghiệp điều chỉnh nhanh, tiết kiệm rủi ro.

Bước 4. Nắm bắt chính xác tiêu chí và yêu cầu thị trường
Mỗi thị trường, mỗi khách hàng có tiêu chuẩn khác nhau. Thay vì mơ hồ “phải xanh”, hãy làm rõ tiêu chí cụ thể:

• Hàm lượng hóa chất tối đa cho phép?
• Truy xuất nguồn gốc ra sao?
• Chứng nhận nào là bắt buộc?

Chủ động tiếp cận tổ chức hỗ trợ thương mại, tham gia các chương trình như GEVA hay SwissTrade, hoặc trao đổi trực tiếp với đối tác để “dịch” yêu cầu thành ngôn ngữ vận hành nội bộ.

Bước 5. Đàm phán và ra quyết định đầu tư
Đến giai đoạn này, doanh nghiệp cần nhìn nhận thực tế: có đầu ra, mới dám đầu tư. Hãy đàm phán với khách hàng về mức cam kết mua hàng, sau đó mới quyết định:

• Đầu tư công nghệ mới để đáp ứng tiêu chuẩn.
• Nâng cao năng lực nhân sự để quản trị ESG.
• Điều chỉnh quy trình để tăng tính minh bạch.

Đây là bước “cân bằng rủi ro” giữa yêu cầu thị trường và năng lực nội tại.

Bước 6. Hoàn thiện chứng chỉ, chứng nhận cho một thị trường cụ thể
Thay vì dàn trải nhiều chứng chỉ cùng lúc, hãy chọn một thị trường ưu tiên, tập trung đạt các chứng nhận bền vững (Organic, Fairtrade, Rainforest Alliance…).
Chứng chỉ không chỉ là “tấm vé thông hành” mà còn là cam kết minh chứng cho hành trình ESG mà doanh nghiệp đang thực hiện.

Bước 7. Mở rộng thị trường – điều chỉnh liên tục mô hình kinh doanh
Khi đã thành công ở một thị trường, hãy dùng chính kinh nghiệm và minh chứng đó để mở rộng sang thị trường khác.
Song song, cần liên tục đặt lại câu hỏi: mô hình kinh doanh hiện tại có còn phù hợp với bối cảnh ESG mới? Có điểm nào cần thay đổi? Tư duy “chủ động kiểm tra và điều chỉnh” sẽ giúp doanh nghiệp luôn linh hoạt, không bị động chạy theo xu hướng.
Xuất khẩu xanh không chỉ là “đáp ứng yêu cầu đối tác”, mà là chiến lược dài hạn để tạo ra giá trị và sự khác biệt bền vững cho doanh nghiệp Việt Nam.
Bằng việc bắt đầu từ chính mô hình kinh doanh, tích hợp ESG một cách sáng tạo, kể câu chuyện của mình và từng bước mở rộng, doanh nghiệp có thể chủ động nắm bắt cơ hội, tự thiết kế con đường đi ra thế giới phù hợp với nguồn lực và lợi thế riêng.

Để đồng hành cùng doanh nghiệp trên hành trình này, KisStartup và dự án GEVA đã phát triển Bộ 3 công cụ đo lường giúp doanh nghiệp tự đánh giá – tự điều chỉnh – chủ động định hình lộ trình xuất khẩu xanh:

• Bộ công cụ đo lường mức độ sẵn sàng xuất khẩu – Giúp doanh nghiệp biết mình đang ở đâu trong hành trình xuất khẩu và cần chuẩn bị gì.
• Bộ công cụ đo lường mức độ tuân thủ chuẩn xanh trong xuất khẩu – Đối chiếu quy trình, sản phẩm với các tiêu chuẩn xanh (USDA, Fairtrade, v.v.).
• Bộ công cụ đo lường mô hình kinh doanh xanh – Phân tích mô hình kinh doanh hiện tại và tìm ra hướng đi mới sáng tạo phù hợp với yếu tố E, S, G.

Doanh nghiệp có thể bắt đầu ngay hôm nay bằng việc sử dụng các công cụ này để tự vẽ lộ trình cho mình, thay vì chờ đợi các yêu cầu từ đối tác.

© Bản quyền thuộc về KisStartup. Nội dung được phát triển trong khuôn khổ dự án GEVA – Ươm tạo và Tăng tốc Xuất khẩu Xanh thông qua Tiêu chuẩn Bền vững Tự nguyện (VSS). Mọi hình thức sao chép, trích dẫn hoặc sử dụng lại cần ghi rõ nguồn KisStartup/GEVA.
 

Lần đầu tiên tại Việt Nam, một vườn ươm xuất khẩu được hình thành với mô hình hỗn hợp: vừa ươm tạo cho những doanh nghiệp chưa sẵn sàng, vừa tăng tốc cho những doanh nghiệp đã phát triển. Điểm đặc biệt là mô hình này được thiết kế theo dạng phễu (funnel approach), giúp nhân rộng hiểu biết và từng bước nâng cao năng lực doanh nghiệp trong hành trình tiếp cận thị trường quốc tế bền vững.
Dự án “Ươm tạo và Tăng tốc xuất khẩu xanh thông qua Tiêu chuẩn Bền vững Tự nguyện (VSS)” – GEVA được triển khai từ tháng 4/2025–4/2026, do Chính phủ Thụy Sĩ tài trợ thông qua Tổng cục Kinh tế Liên bang Thụy Sĩ (SECO), Cục Xúc Tiến Thương mại (Bộ Công Thương) và Trung tâm Thương mại Quốc tế (ITC) quản lý, với sự vận hành từ Công ty Cổ phần KisStartup – đơn vị tư nhân giàu kinh nghiệm trong đổi mới sáng tạo.

Cách tiếp cận phễu: Từ phổ cập đến chuyên sâu

Đào tạo – Nâng cao nhận thức cộng đồng doanh nghiệp

Các khóa học, hội thảo và tài liệu hướng dẫn giúp doanh nghiệp và cá nhân quan tâm hiểu rõ về xuất khẩu xanh, các tiêu chuẩn VSS và xu thế thị trường toàn cầu. Đây là bước “miệng phễu” mở rộng, tạo nền tảng kiến thức chung.

Ươm tạo – Xây dựng năng lực nền tảng

Doanh nghiệp chưa sẵn sàng sẽ được đồng hành trong việc xác định mô hình kinh doanh phù hợp, học cách tích hợp yếu tố bền vững vào sản phẩm và chuẩn bị bước đầu cho hành trình xuất khẩu.
Tăng tốc – Chuyên sâu & cá thể hóa giải pháp
Với những doanh nghiệp đã có nền tảng, chương trình tăng tốc tập trung tư vấn 1:1 kéo dài 6 tháng, giúp điều chỉnh mô hình kinh doanh, tối ưu chuỗi giá trị và áp dụng hiệu quả các tiêu chuẩn VSS.
Kết nối thị trường – Mở đường ra quốc tế
Doanh nghiệp sau ươm tạo và tăng tốc sẽ được kết nối trực tiếp với các đối tác, nhà nhập khẩu tại EU, Mỹ, Canada, Úc, ASEAN và Trung Đông, mở ra cơ hội hợp tác thực chất.

Mô hình hỗn hợp: Ươm tạo & Tăng tốc
Khác với các chương trình hỗ trợ truyền thống, GEVA lựa chọn cách tiếp cận thị trường:

• Ươm tạo dành cho những doanh nghiệp còn non trẻ, chưa có đủ nền tảng, giúp họ hiểu rõ yêu cầu của xuất khẩu xanh, tiếp cận chuẩn mực quốc tế và xây dựng mô hình kinh doanh mới.
• Tăng tốc dành cho doanh nghiệp đã sẵn sàng, hỗ trợ chuyên sâu để tối ưu mô hình kinh doanh, áp dụng tiêu chuẩn VSS, và trực tiếp kết nối với thị trường xuất khẩu.

Trong suốt quá trình, các dịch vụ không chỉ dừng lại ở hỗ trợ ngắn hạn mà được thiết kế, thử nghiệm và hoàn thiện để sau đó vận hành theo cơ chế thị trường – tạo ra những giải pháp bền vững, thực sự phục vụ doanh nghiệp lâu dài.

Các hoạt động chính

• Bộ công cụ đo lường trực tuyến: Doanh nghiệp có thể tự đánh giá miễn phí về mức độ sẵn sàng xuất khẩu, đổi mới mô hình kinh doanh và tuân thủ các tiêu chuẩn VSS. Báo cáo tổng quan sẽ giúp họ xác định lộ trình cải thiện.
• Nâng cao năng lực & Kết nối thị trường: Chuỗi hoạt động đào tạo, hội thảo và sự kiện kết nối với các nhà nhập khẩu từ EU, Mỹ, Canada, Úc, ASEAN và Trung Đông.
• Chương trình ươm tạo & tăng tốc chuyên sâu: 23 doanh nghiệp trong lĩnh vực gia vị, cà phê và hạt sẽ nhận được 06 tháng tư vấn riêng 1:1, mỗi tuần một buổi, tập trung vào ba trụ cột: xuất khẩu xanh, đổi mới mô hình kinh doanh và áp dụng tiêu chuẩn VSS.

Hành trình cùng doanh nghiệp Việt
GEVA không chỉ là một dự án hỗ trợ kỹ thuật. Đây là hành trình chuyển đổi tư duy và đồng hành cùng doanh nghiệp Việt Nam trong quá trình nâng cao năng lực cạnh tranh, hướng đến xuất khẩu xanh, bền vững và có trách nhiệm.
Bằng việc tiên phong xây dựng vườn ươm xuất khẩu đầu tiên tại Việt Nam, GEVA mở ra cơ hội để các doanh nghiệp nông nghiệp – từ nhỏ bé đến đã phát triển – cùng bước lên một sân chơi toàn cầu, nơi giá trị không chỉ nằm ở sản phẩm mà còn ở sự bền vững, minh bạch và khả năng thích ứng với những chuẩn mực quốc tế ngày càng khắt khe.